احکام مدها

همان گونه که مى‏دانید بعضى از حروف در قرآن با صداى کشیده قرائت مى‏ شوند. از صداهاى کشیده «ا- او- اى» که در کلمات «اتونى» و «اوذینا» جمع شده‏اند، در تجوید به عنوان «حروف مدى» یاد شده است. هر گونه کشش اضافى در حروف مدى، در اصطلاح تجویدى «مد» نامیده مى‏شود.

ایجاد کشش اضافى یا «مد»، نیازمند به «سبب» است، و این سبب «همزه» یا «سکون»  است که باید بلافاصله، بعد از حروف مدى آمده باشد. مانند: سوء یشاء- سیئ- یس- ن- ضالّین

‏« با توجّه به آن که حرف مشدّد عبارت است از دو حرف مثل هم، که اوّلى ساکن و دومى متحرّک است، اگر بعد از حرف مدى حرفى مشدّد باشد، موجب مد مى‏ گردد.»

مراتب مد

با توجّه به آن که میزان کشش در انواع مدّ، متفاوت است، به ذکر مراتب مد مى‏پردازیم:

۱- قصر: به مقدار کشش طبیعى حروف مدى، بدون کشش اضافى، «قصر» گفته مى‏ شود، که مقدار آن یک «الف»  است. با توجّه به اختلاف نظر علماى تجوید در این بحث، همان گونه که در مقدّمه این جزوه ذکر شد، نظر ابن جزرى در کتاب «النشر فى القراءات العشر»/ ج ۱/ ص ۳۲۱٫ مورد توجّه قرار گرفته است.

۲- فوق قصر: اندکى بیشتر از مد قصر، و مقدار آن دو الف است.

۳- توسط: مقدارى بیشتر از فوق قصر، و مقدار آن سه الف مى‏باشد.

۴- فوق توسط: کمى زیادتر از توسط، و میزان آن چهار الف است.

۵- طول: اندکى بیشتر از فوق توسط، و مقدار آن پنج الف مى‏باشد.

لازم به ذکر است که «الف» اصطلاحى است که براى تقریب به ذهن گفته‏ اند مقدار آن، زمان لازم براى خواباندن یک انگشت بطور متعارف بر کف دست مى‏ باشد، امّا باید دانست که مقدار زمان کشش در مراتب مختلف، به سرعت تلاوت بستگى دارد.