گفتگو با عثمان طه خطاط معروف قرآن

عثمان طه – کاتب سر شناس و پر آوازه قرآن در جهان اسلام – اهل سوریه است، وی در شهر مدینه منوره زندگی می کند. فارسی را هم تقریباً خوب بلد است. گروه سرود و تواشیح قرآنی ثقلین طی مسافرتی زیارتی به عربستان، دیداری هم با این خوشنویس قرآنی داشتند و در یک فضای صمیمی با او به پرسش و پاسخ پرداخته اند.

گزارش کوتاهی از این دیدار، به نقل از مجله بصائر چاپ ایران تقدیم می گردد.

جناب استاد ممکن است بفرمایید فارسی را کجا یاد گرفتید ؟

من به خط نستعلیق فارسی علاقه زیادی دارم و هنگام تمرین بر نوشته های فارسی لازم می شود که معنای کلمات را بفهمم و الاّ هیچ لذتی نمی برم. دیگر اینکه استاد امیرخانی دوست بنده است و من از ایشان و بعضی از دوستان، ضرب المثل های فارسی زیادی را یاد گرفته ام.

حتماً از گسترش فعالیت های قرآنی و جایگاه خط حضرتعالی در ایران مطلع هستید و اینکه قبلاً برادر شما (علی طه)به ایران آمده بود و مصحفی با خط خود به رهبر انقلاب هدیه کرده بودند؛ آیا نیامدن شما تا کنون به ایران دلیل خاصی داشته است ؟

گمان کنم علاقه من به ایران و ایرانیان و زبان فارسی، نیازی به توضیح نداشته باشد، فارسی سخن گفتنم دلیل واضحی است. من غیر از زبان عربی با دو زبان فارسی و تا حدودی ترکی آشنا هستم و دلیل آن زیبایی خط این دو است. لفظ، لفظ عرب است، لفظ فارسی شکر است، لفظ ترکی هنر است.

من حدود بیست سال است که مقیم مدینه منوره هستم و در چاپ خانه بزرگ قرآن کریم در مدینه مشغول به کار می باشم و تعهدات شغلی من به گونه ای است که اولاً در طول سال فقط یک ماه مرخصی دارم که در آن وقت محدود فقط فرصت می کنم وطنم (سوریه) را زیارت کنم و به بستگانم سری بزنم، ثانیاً از جمله تعهدات شغلی من این است که به هیچ کشوری سفر نکنم. و من قول می دهم پس از پایان تعهد کاریم حتی بدون دعوت هم به ایران خواهم آمد.

مدت زیادی است که نام شما ملازم قرآن بوده، شما از چه سنی شروع به کتابت قران نمودید؟

بله، می دانم که خیلی از مردم فکر می کنند عثمان طه چندین سال است که مرده است و در این خصوص خاطره ای به ذهنم رسید و آن این است که روزی یک نفر در فرودگاه مرا دید و مشتاقانه احوالپرسی کرد؛ سپس یکی از دوستانش را دید و او را صدا کرد و گفت: معرفی می کنم، ایشان استاد عثمان طه نگارنده قرآن است. دوستش گفت: شوخی نکن، عثمان طه دویست سال است که مرده است !!

من اولین قرآن را در سن سی سالگی نوشتم و انگیزه ای جز علاقه و خدمت به ساحت قران نداشتم و اصلاً پیش بینی نمی کردم که چنین استقبالی از آن بشود و چنین جایگاهی پیدا کند. مدتی بعد، مرحوم حافظ اسد مرا طلبید و از من قدردانی کرد؛ من هم یک قرآن نوشتم و به ایشان هدیه نمودم.

آیا شما برای نوشتن قرآن الگوی خاصی داشتید ؟

بله، من رسم الخط عثمانی را از روی یک قران قدیم مصری که در زمان ملک فاروق نوشته شده بود، نوشتم. اما اینکه آخر آیه در آخر صفحه نوشته می شود، این را از یک قرآن ترکی یاد گرفتم.

نسخه های قرآن کریم که هم اکنون در مسجد النبی (ص) وجود دارد با خط معروف و متداول شما کمی فرق دارد، این قرآن، جدید است ؟

بله، این قرآن را اخیراً تمام کردم و به چاپ رسید و از نظر من نسبت به قرآن قدیم، از دقت بالایی برخوردار است و به نظرم حرفه ای تر است و از حیث قواعد خط، اندکی فرق دارد. البته بعد از انتشار این قرآن، اعتراضات حفاظ قرآن بر انگیخته شد مبنی بر اینکه این خط با قبلی فرق دارد و ما را به اشتباه می اندازد. من هم گفتم قرآن قبلی برای شما است و حفّاظ جدید از قرآن جدید حفظ می کنند.

آیا شما بر تذهیب دور صفحات، رنگ زمینه قران، دور شماره آیات و… نظارت دارید؟

خوشبختانه تمام این هنر زیبا را پسرم احمد با مشورت خودم انجام می دهد. ایشان لیسانس هنر های زیبا و گرافیک است و در کارش بسیار وارد است.

آیا با دیگر خطاطان معروف ارتباطی دارید ؟

بله، اغلب، دوستان من هستند. من در سال ۱۹۷۳ نزد خطاط بزرگ ترکیه استاد حامد الامدی امتحان دادم و ایشان با خط خودشان گواهینامه ام را نوشتند. من استاد امیر خانی، خطاط ایرانی را می شناسم و با ایشان ارتباط دارم؛ همچنین استاد هاشم البغدادی خطاط مشهور عراق، دوست بنده است. اتفاقاً روزی هاشم قرآنی نوشت و آن را جهت چاپ به آلمان برد. در آلمان به ذهنش آمد که الفاظ جلاله (الله) با رنگ قرمز چاپ شود و چون آلمانها از فرق بین حرکات کوتاه اگاهی نداشتند، یک کلمه را از الفاظ جلاله الگو و نمونه گرفتند که مفتوح بود به این ترتیب کلیه اسماء جلاله در قران هاشم، مفتوح شد و هاشم خوشحال همراه با چندین کارتون قران بر گشت و خوشبختانه هنگام بر گشت، نزد بنده آمد و یک نسخه چاپی از قرآنش را به بنده هدیه کرد و گفت اولین هدیه را به تو می دهم. در همان جا متوجه اشکال آن شدم و گفتم اگر به این شکل توزیع می شد هیچکس چاپخانه را مقصر نمی دانست و برای تو مشکل بزرگی ایجاد می شد.

شما بجز خط نسخ و ثلث با خط دیگری هم آشنایی دارید ؟

من با همه خطها آشنایی دارم و همه آنها را می نویسم، ولی اعتقاد دارم هر خطاطی، خطی را بهتر از سایرخطوط می نویسد و تخصص من بیشتر خط نسخ است و امیر خانی در نستعلیق ماهر است؛ البته یک نکته ای درباره عدم رعایت نکاتی در خط ایرانی عرض کنم و آن در نوشتن بعضی از کلمات است ؛ مثلاً نوشتن«اللهم صل علی محمد و آل محمد » نباید «صلعلی» روی هم باشد ؛ چرا که کاملاً غلط است و هیچ توجیهی ندارد و صحیح آن «صلّ علی» است.

اگر خاطراتی دارید بفرمایید ؟

بزرگترین خط من از حیث حجم کاری، زمانی بود که دولت لبنان از من خواست بر روی دیوارهای داخلی و خارجی مسجد الحریری در بیروت آیاتی از قرآن را بنویسم ، من در آنجا به متراژ ۸۰۰ متر با خط ثلث آیات قران را نوشتم و از کارهای ماندگار بنده است.

یک خاطره دیگر اینکه در نمایشگاه قران کریم که چند سال پیش در تهران برگزار شده بود و خط بنده هم به نمایش گذاشته شده بود، مسئول غرفه که اهل سوریه بود، برایم تعریف می کرد که مردم ایران خیلی شما را دوست دارند . چون خیلی از مردم مرا به جای شما اشتباه گرفتند و تصور کردند که عثمان طه من هستم و مرا می بوسیدند و عکس می گرفتند.

استاد عثمان طه، کپی پنج لوحه ، از خط خودشان را به ما هدیه کرد. لوحه هایی که تاریخ ۱۴۲۷ زیر آنها درج گردیده است، به گفته وی، در همان روزی که خدمت ایشان رسیدیم و لحظاتی قبل از ورودمان نوشته بود.

* منبع : مجله بصائر چاپ ایران