فرق بین بعضی حروف شبیه به هم

فرق «ذ» و «ز» 

ذال ،از پشت زبان با چسبیدن به نوک دندانٍٍٍٍ- های پیشین بالا تلفظ می‌شود، اما مخرج زا، نوک زبان با نزدیک شدن به دندان های مذکور می‌باشد؛ لذا هنگام تلفظ ذال باید آخر زبان بیرون آید، اما در زا، نَهْ. می‌گوییم :

(أَذْ) (أَزْ) (یَذْرَؤُکُمْ) (تَزْرَعُونَهُ) (أَلَّذِینَ) (زَعَمْتُمْ).

و زا، دارای صفت صفیر است (چنانکه گذشت، ص  ۳۳) و صدای آن را می‌شنویم اگر بگوییم : (أَزْ)

فرق «ث» و «س»

«ثا» و «سین» با یکدیگرهمان فرقی رادارند که ذال و زا، با یکدیگر داشتند، زیرا سین از مخرج زا، تلفظ می‌شود و صفت صفیر دارد : (أَسْ) (وَأسْأَلْ) (سَأَلَ)؛ در حالی که ثا از مخرج ذال تلفظ می‌شود و صفت هَمْس^[۱] و رخاوت در آن واضح است : (أثَّاقَلْتُمْ).

فرق «ش» و «ج»

شین و جیم هر دو از وسط زبان تلفظ می‌شوند و تفاوت بین آنهادر صفت همس در شین و صفت جَهْر^[۲] در جیم است.

و همچنین صفت تفشی از خصوصیات شین است؛ یعنی، هنگام تلفظ آن، هوا در وسط زبان پخش می‌شود؛ لذا وسط زبان به سقف دهان نمی‌چسبد، بلکه اجازه می دهد هوا بگذرد و منتشر شود : (أَشْیَاء) (أَشْیَاء). در جیم، صفت شدت وجود دارد؛ یعنی، هنگام تلفظ آن هوا حبس می‌شود و این حالت، در جیم واضح است؛ وقتی می گوییم : (أَجْ) (أَجْرَمُوا).

فرق «ض» و «ظ»

ظا، از پشت آخر زبان با چسبیدن به نوک دندان های پیشین بالا، تلفظ می‌شود و در این حالت ،آخر زبان بیرون می‌آید، اما مخرج ضاد، کنار زبان با چسبیدن به دندان های آسیاب بالا موازی است؛ لذا مخرج ظا از مخرج ضاد دور است :

(أَظْ) (أَلَّظلِمّینَ) (أَظْلَمُ) (ظَهِیر) (ظَلَمَکَ).

(أَضْ) (وَلَاألضَّآلِّینَ) (یُضِلُّ) أَضَلُّ) (یَضْرِبُونَ).

و همچنین صاد، دارای صفت استطالت است برخلاف ظا. استطالت ـ که مخصوص ضاد است ـ عبارت از امتداد فشار روی صدا در تمام مخرج است؛ یعنی،هنگام تلفظ ضاد، صدا، تمام کنار زبان را فرا می‌گیرد.

[۱]- همس به معنی صدای آهسته و زیرلبی است و در تجوید عبارت از ضعف صدا بر اثر جریان نفس و عدم حبس آن است و حروف آن عبارتند از : (فَحَثَّهٌ شَخْصٌ سَکَتَ).

[۲]- جهر عبارت از قوی و بلند بودن صدا بر اثر حبس نفس در مخرج حرف است. جهر ضد هَمْس است و حروف آن،بقیه حروف الفبا بعد از حروف همس می‌باشد.

منبع:چشمه تلاوت