تفسیر الحمدلله رب العاملین

بیان الحمدلله: هیچ حمدی از هیچ حامدی دربرابر هیچ امرمحمودی سرنمیزند مگرآنکه درحقیقت حمد خداست.
(استشهادبراینکه جنس حمد وهمه حمد ازخداست) برای اینکه حمد توصیف است وخدای سبحان خود را از توصیف واصفان  بندگانش منزه دانسته وفرموده سبحان الله عما یصفون الا عبادالله مخلصین ودرقرآن هیچ جا عبارتی نیاورده که حکایت کند حمد خدا رااز غیر خدا بجز عده ایی ازانبیا مخلصش . در خطابش به نوح فرموده فقل الحمدلله الذی نجانا من القوم الظالمین وازابراهیم وداود سلیمان نیز حکایت کرده ودرچندجا ازکلامش به رسول گرامی فرموده که قل الحمدلله وازاهل بهشت نقل کرده که آخرین کلامشان حمدخداست هرچند که در جاهایی ارقرآن آمده که مخلوقات دیگر حمد میگویند آنطور که والملائکه یسبحون بحمد ربهم ونیز یسبح الرعد بحمده به طوری که ملاحظه میکنید همه جا خود رااز حمد حامدان منزه میدارد مگر آن عده که گفتیم وجاهای دیگر که آمده وسخن از حمد کرده آن راباتسبیح جفت کرده وتسبیح را اصل قرار داده وحمد رابا آن ذکرکرده واگر بپرسی چرانخست تسبیح آمده گوییم به خاطراینکه غیرخدای تعالی هیچ موجودی به افعال جمیل اوبه جمال وکمال افعالش احاطه ندارد ولیکن مخلصین ازبندگان او که گفتیم حمدخودراحمدخدا قرارداده اند پس روشن شد که بنده خدا پرودگارش رابه همان ثنایی ثناگویدکه خودخدا خودرابه آن ستوده بیان رب العالمین: مرادازعالمین عالم جن وانس است